چرا بازار ارز ترکیه به سخنان اردوغان حساس شده است؟

به گزارش راهبرد معاصر، مقامات اقتصادی ترکیه انتظار داشتند که قیمت هر ۱ دلار آمریکا تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی به ۱۰ و نیم دلار برسد. اما حالا و در شرایطی که هنوز ۲۰۲۱ نیز به پایان نرسیده، دلار به ۱۱.۹ لیره رسیده و بسیاری از تحلیلگران معتقدند که تا پایان سال جاری میلادی، دلار آمریکا به مرز ۱۵ لیره نزدیک خواهد شد.

اما چرا چنین وضعیت به وجود آمده است؟ آیا آن گونه که اردوغان می‌گوید، یک جنگ اقتصادی تمام عیار علیه ترکیه شروع شده و شرکت‌ها و موسساتی در خارج از کشور، به صورت شبانه روزی به دارایی‌های ترکیه حمله می‌کنند، یا پای سیاست‌های اقتصادی خود دولت ترکیه در میان است؟

اردوغان چه گفت، بازار چه جواب داد؟

مشاهدات فعالان و تحلیلگران اقتصادی ترکیه نشان می‌دهد که نبض قیمت دلار به سخنان اردوغان بسته شده و غالب مواضع و سخنرانی‌های او، موجب لاغرتر شدن لیره در برابر دلار می‌شود.

فهمی کورو از تحلیل گران و روزنامه نگاران قدیمی که رفاقت نزدیکی با عبدالله گل و علی باباجان دارد و برادرش ناجی کورو نیز معاون وزیر امور خارجه و از مهمترین دیپلمات‌های تیم اردوغان بوده، در مورد نوسان ارز، چنین نوشته است: «دیروز از طرف یک شبکه تلویزیونی دعوت به مصاحبه زنده شدم. در منزل و در حالی که خودم را برای خروج مهیا می‌کردم، نگاهی به زیرنویس تلویزیون انداختم، دلار ۱۱ لیره و ۳۵ قوروش بود. وقتی که به تلویزیون رسیدم، گوشی ام را نگاه کردم، ۱۱ لیره و ۴۴ قوروش. از خودم پرسیدم: چرا ترمز نمی‌کند؟ در این چند دقیقه مگر چه اتفاقی افتاده است؟ با یک بررسی مختصر، متوجه شدم که سخنرانی رهبر آکپارتی یعنی طیب اردوغان که مقام ریاست جمهوری را هم در اختیار دارد، باز هم دلار را بالا برده است. اردوغان گفته است: عده‌ای فرصت طلب، به بهانه بالا رفتن نرخ دلار، قیمت کالا‌ها را افزایش می‌دهند. با همه آن‌ها به تندی برخورد می‌کنیم. ما در حال جنگ رهایی بخش اقتصادی هستیم و در این جنگ، ظفر از آنِ ما خواهد بود.»

کورو در ادامه افزوده است: «از خودم پرسیدم: تشبیه وضعیت کنونی با جنگ رهایی بخش تاریخ معاصر ترکیه چه دلیل و منطقی دارد؟ اصلاً از شخص اردوغان می‌پرسم: یک طرف این جنگ کشور ماست، طرف مقابل کیست؟ اصلاً می‌توانید بگویید با که می‌جنگید؟ نکند فکر می‌کنید آن کارمند بیچاره‌ای که روزانه چند بار در فروشگاه، اتیکت قیمت کالا‌ها را عوض می‌کند، دشمن است؟ خیر. او به دستور مدیر خود، قیمت را مداوماً تغییر می‌دهد. چرا؟ چون شما نمی‌توانید قیمت دلار را کنترل کنید و هزینه تولید و واردات، دقیقه به دقیقه بالاتر می‌رود.»

اوزگور اوزل از سران حزب جمهوری خلق نیز دو روز پیش در پارلمان ترکیه، تصویر مشهور پرستاری که انگشت اشاره را روی لبان خود گذاشته و مردم را دعوت به سکوت می‌کند، به سوی دوربین رسانه‌ها گرفت و گفت: «از اردوغان می‌خواهم سکوت کند. به محض این که دهان باز می‌کند، دلار، بالاتر و بالاتر می‌رود و هزینه زندگی برای هموطنان ما، غیرقابل تحمل‌تر می‌شود.»

چرا بازار به اردوغان حساس است

از قدیم گفته اند که بازار و اقتصاد، قوانین خاص خودش را دارد و با اقتصاد نمی‌توان شوخی کرد. اما واقعیت این است که رجب طیب اردوغان در مقام رهبر حزب عدالت و توسعه و رئیس جمهور ترکیه، به همان شکلی با اقتصاد برخورد می‌کند که با دیگر پدیده‌های سیاسی، اجتماعی و بعضاً امنیتی.

او در عالم سیاست، سران احزاب مخالف را با الفاظ و اوصافی همچون تروریست، دشمن، خائن، سرسپرده و همدست توطئه گران خارجی به حاشیه می‌راند و در مورد اقتصاد نیز، از همین عبارات استفاده می‌کند.

در شرایطی که بحران اقتصادی، تورم، بیکاری و تنگنای مالی در ترکیه به اوج رسیده، اردوغان هیچگاه در هیچ کدام از سخنرانی‌های خود، از مردم عذرخواهی نکرده و حتی یک درصد از مشکلات اقتصادی را بر گردن نگرفته است. بلکه همواره چنین استدلال‌هایی به کار گرفته:

۱. گرانی و تورم به خاطر اقدامات برخی بازاری‌های فرصت طلب است.

۲. نوسان ارزی، توطئه دشمنان ترکیه است.

۳. پایین آوردن نرخ سود سپرد بانکی به نفع کشور است.

۴. در کشور، بحران اقتصادی وجود ندارد و سران احزاب مخالف، با این اظهارات اغراق آمیز به دنبال تصاحب قدرت است.

۵. در همه جهان مشکل اقتصادی وجود دارد و کرونا دلیل اصلی این مشکلات است.

گران شدن نان و دیگر مواد غذایی

روزنامه ملی گازته از این موضوع خبر داده که هر ۱ نان عادی ۲۳۰ گرمی که در حال حاضر به ۲ و نیم لیره فروخته می‌شود، در هفته آتی به ۳ لیره خواهد رسید. اما با توجه به افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت نان، این میزان افزایش قیمت، کفایت نمی‌کند و احتمال این وجود دارد که تا پایان سال جاری میلادی، هر ۱ نان به ۴ لیره برسد که نرخی عجیب و بی سابقه است.


بر اساس گزارش ملی گازته، هر یک کیسه ۵۰ کیلویی آرد گندم تا ۵ ماه پیش در بازار ترکیه به ۱۵۰ لیره فروخته می‌شد، اما حالا نرخ آن به ۳۰۰ لیره رسیده و قرار است به زودی، از این هم بالاتر برود.

دولت ترکیه، گندم را به بهای هر ۱ کیلو ۲۲۵ قوروش از کشاورزان خود می‌خرد، اما برای گندم وارداتی ۳۵۰ قوروش پرداخت می‌کند. چرا؟ به این دلیل که اغلب کشور‌ها به دنبال پر کردن سیلوهایشان هستند و علاوه بر افزایش قیمت گندم در بازار‌های جهانی، نوسان ارزی موجب شده که هزینه واردات آرد و تولید نان، بالاتر برود.

گران شدن نان در کلانشهر‌هایی همچون استانبول، به ویژه برای خانواده‌های پرجمعیت، یک معضل جدی است و در برخی محلات استانبول، برای خرید نان‌های بیات ۱ لیره ای، صف بلند تشکیل می‌شود.

روغن مایع، شکر و انواع لبنیات نیز از دیگر مواد غذایی هستند که در روز‌ها و هفته‌های اخیر، به طور مداوم و روزانه، قیمتهایشان بالا و بالاتر رفته است.

قیمت یک ظرف ۵ لیتری روغن مایع به ۹۵ لیره رسیده و در بسیاری از فروشگاه ها، اطلاعیه کوچکی چسبانده شده با این مضمون: محدودسازی فروش روغن، هر مشتری فقط ۱ ظرف.

در پایان باید گفت، ترکیه کشوری با کسری تجاری ۵۰ میلیارد دلاری است و در چند سال اخیر، نه تنها برای تامین منابع انرژی و مواد خام، بلکه برای خرید بسیاری از انواع مواد غذایی و ملزومات اولیه، به دنیای خارج وابسته شده است. در نتیجه، هر ۱ قوروش ناچیز (یک صدم لیره) که به قیمت دلار افزوده می‌شود، هزینه‌های واردات را نیز بالاتر برده و مردم با گرانی و مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند.

در نتیجه از حالا می‌توان چنین پیش بینی کرد که در انتخابات آتی ترکیه، نوسانات ارزی و تنگنای مالی و اقتصادی، یکی از برگ برنده‌ها و ابزار فشار‌های مهم احزاب مخالف، در مقابل حزب عدالت و توسعه باشد./تسنیم